Jak pomóc dziecku być lubianym? Praktyczne rady

Wstęp

Relacje z rówieśnikami to jeden z najważniejszych elementów dziecięcego świata. To właśnie w kontaktach z kolegami i koleżankami dziecko uczy się współpracy, rozwiązywania konfliktów i wyrażania emocji. Nie każde dziecko jednak od razu odnajduje się w grupie – niektóre potrzebują więcej czasu, by poczuć się swobodnie wśród rówieśników. Trudności w nawiązywaniu przyjaźni nie oznaczają, że dzieje się coś niepokojącego, ale warto je zrozumieć i odpowiednio na nie reagować.

W tym artykule przyjrzymy się, dlaczego niektóre dzieci mają problemy w relacjach z rówieśnikami i jak możemy je wspierać w budowaniu pewności siebie. Znajdziesz tu konkretne wskazówki, które pomogą twojemu dziecku lepiej funkcjonować w grupie, a także dowiesz się, jak unikać błędów, które mogą nieświadomie utrudniać mu nawiązywanie kontaktów. Pamiętaj, że każde dziecko jest wyjątkowe i rozwija się w swoim tempie – kluczem jest cierpliwość i zrozumienie.

Najważniejsze fakty

• Różnice osobowościowe – introwertycy potrzebują więcej czasu na adaptację w nowym środowisku, podczas gdy ekstrawertycy mogą nieświadomie dominować w grupie.
• Trudności w komunikacji – dzieci, które nie potrafią wyrażać emocji, często czują się niezrozumiane, co prowadzi do frustracji i wycofania.
• Pewność siebie – dzieci z wysokim poczuciem własnej wartości łatwiej nawiązują kontakty i lepiej radzą sobie z odrzuceniem.
• Nadmierna kontrola rodzicielska – zbyt duża ingerencja w relacje dziecka może utrudniać mu naukę samodzielnego rozwiązywania konfliktów.

Dlaczego niektóre dzieci mają trudności w relacjach z rówieśnikami?

Każde dziecko jest wyjątkowe i rozwija się w swoim tempie. To, co dla jednego malucha jest naturalne, dla drugiego może stanowić ogromne wyzwanie. Trudności w relacjach z rówieśnikami często wynikają z różnic rozwojowych i indywidualnych cech temperamentu. Niektóre dzieci potrzebują więcej czasu, by oswoić się z nową sytuacją, podczas gdy inne od razu rzucają się w wir zabawy.

Warto pamiętać, że problemy w kontaktach z rówieśnikami nie zawsze oznaczają, że dzieje się coś niepokojącego. Czasem to po prostu etap rozwoju. Jednak gdy dziecko regularnie doświadcza odrzucenia lub izolacji, warto przyjrzeć się temu bliżej. Kluczowe jest zrozumienie, że trudności w relacjach zwykle mają konkretne przyczyny – nie wynikają z „gorszej” czy „lepszej” natury dziecka.

Różnice osobowościowe i ich wpływ na relacje

Osobowość dziecka kształtuje sposób, w jaki nawiązuje kontakty. Introwertycy często potrzebują więcej czasu na „rozgrzewkę” w nowym towarzystwie. Ich wycofanie bywa mylnie odbierane jako brak zainteresowania. Z kolei ekstrawertycy mogą nieświadomie dominować w zabawie, co czasem męczy rówieśników.

Jakie cechy osobowości mogą wpływać na relacje?

• Wysoka wrażliwość – dziecko szybciej się męczy hałasem i dużą grupą
• Perfekcjonizm – trudność w akceptowaniu porażek i kompromisów
• Silna potrzeba kontroli – problemy z dzieleniem się i współpracą
• Nieśmiałość – blokada przed inicjowaniem kontaktów

Pamiętajmy, że żadna z tych cech nie jest wadą – to po prostu wyzwania, z którymi dziecko może potrzebować wsparcia.

Trudności w komunikacji i wyrażaniu emocji

Dzieci, które nie potrafią jasno wyrażać swoich potrzeb i emocji, często czują się niezrozumiane. Brak umiejętności komunikacyjnych może prowadzić do frustracji, która objawia się wybuchami złości lub wycofaniem. To tworzy błędne koło – im trudniej dziecku się wyrazić, tym bardziej czuje się odizolowane.

Typowe problemy w komunikacji to:

1. Trudność w rozpoznawaniu i nazywaniu własnych emocji
2. Problemy z odczytywaniem sygnałów niewerbalnych u innych
3. Nadmierna impulsywność w reakcjach
4. Unikanie kontaktu wzrokowego podczas rozmowy

„Dziecko, które nie wierzy w siebie, jest jak roślina bez korzeni – nie ma oparcia, by się rozwijać. Naszym zadaniem jest pomóc mu zbudować ten fundament.” – fragment rozmowy z psycholog dziecięcą

Warto obserwować, jak dziecko reaguje w różnych sytuacjach społecznych. Czy potrafi czekać na swoją kolej w rozmowie? Jak radzi sobie z przegraną? Te drobne sygnały pokazują, gdzie może potrzebować dodatkowego wsparcia.

Poznaj tajemnice życia Marcina Millera, wokalisty zespołu Boys, odkrywając jego historię, rodzinę i wiek w artykule Marcin Miller – kim jest wokalista zespołu Boys? Dzieci, żona i wiek.

Jak rozpoznać, że dziecko ma problemy w kontaktach z kolegami?

Pierwsze sygnały trudności w relacjach rówieśniczych często są subtelne i łatwe do przeoczenia. Rodzice powinni zwracać uwagę na zmiany w codziennym funkcjonowaniu dziecka – zarówno te widoczne w domu, jak i zgłaszane przez nauczycieli. Kluczowe jest obserwowanie nie tylko tego, co dziecko mówi o kolegach, ale także jak się zachowuje w ich obecności.

Warto pamiętać, że dzieci rzadko mówią wprost „nie mam przyjaciół”. Zamiast tego mogą okazywać swoje trudności poprzez:

• Niechęć do rozmów o szkole czy przedszkolu
• Bóle brzucha lub głowy przed wyjściem do placówki
• Prośby o zmianę grupy czy klasy
• Brak zaproszeń na urodziny kolegów

Najważniejsze to nie bagatelizować nawet drobnych sygnałów – czasem właśnie one są pierwszymi oznakami, że dziecko potrzebuje wsparcia w budowaniu relacji.

Syndrom wycofania i unikanie kontaktów

Dzieci, które mają trudności w relacjach, często rozwijają strategię unikania. Zamiast mierzyć się z odrzuceniem, wolą trzymać się z dala od grupy. To zachowanie może przybierać różne formy:

1. Samotne zabawy w kącie sali lub placu zabaw
2. Spędzanie przerw z nauczycielami zamiast z rówieśnikami
3. Brak inicjatywy w nawiązywaniu kontaktów
4. Wyraźna ulga, gdy planowane spotkania towarzyskie się odwołują

„Dziecko, które ciągle wybiera samotność, nie zawsze jest samotnikiem z wyboru. Często to strategia obronna przed bólem odrzucenia.” – fragment konsultacji z pedagogiem szkolnym

Szczególnie niepokojące są sytuacje, gdy dziecko rezygnuje z aktywności, które wcześniej lubiło, tylko dlatego że wiążą się one z kontaktem z rówieśnikami. To wyraźny sygnał, że potrzebuje pomocy w przełamaniu barier społecznych.

Zmiany w zachowaniu i nastroju

Problemy w relacjach z rówieśnikami często znajdują odzwierciedlenie w emocjach i zachowaniu dziecka. Rodzice mogą zaobserwować:

• Wahania nastroju – od drażliwości po apatię
• Obniżoną samoocenę („i tak nikt mnie nie lubi”)
• Regres – powrót do zachowań typowych dla młodszego wieku
• Nadwrażliwość na krytykę, nawet tę konstruktywną

Zmiany w rytmie dnia też mogą być znaczące – problemy z zasypianiem, brak apetytu lub przeciwnie – zajadanie stresu. Warto zwrócić uwagę, czy te trudności nasilają się w dni szkolne, a łagodzą w weekendy.

Dzieci przeżywające odrzucenie często przenoszą swoje frustracje na innych – mogą stać się agresywne wobec rodzeństwa lub zwierząt domowych. Inne wręcz przeciwnie – wycofują się w świat fantazji, spędzając coraz więcej czasu w samotności. Każda radykalna zmiana w zachowaniu powinna skłonić rodziców do uważnej obserwacji i ewentualnej interwencji.

Zastanawiasz się, która tapeta będzie najlepsza dla Twojego wnętrza? Odkryj inspiracje i porady w artykule Jaka tapeta najlepsza?.

Budowanie pewności siebie – fundament dobrych relacji

Pewność siebie to podstawa, na której dziecko buduje zdrowe relacje z rówieśnikami. Dzieci, które wierzą w swoją wartość, naturalnie przyciągają innych i łatwiej nawiązują kontakty. To nie oznacza, że muszą być najgłośniejsze czy najbardziej towarzyskie – chodzi o wewnętrzne przekonanie, że zasługują na akceptację i przyjaźń.

Jak pewność siebie wpływa na relacje? Dzieci z dobrym poczuciem własnej wartości:

• Łatwiej inicjują kontakty i zabawy
• Lepiej radzą sobie z odrzuceniem i krytyką
• Śmielej wyrażają swoje potrzeby i granice
• Są bardziej autentyczne w relacjach

„Dziecko, które czuje się wartościowe, nie musi udowadniać swojej wartości innym. To uwalnia je od presji i pozwala budować prawdziwe relacje.” – fragment wywiadu z psycholog dziecięcą

Jak wzmacniać poczucie własnej wartości u dziecka

Budowanie pewności siebie to proces, który wymaga cierpliwości i konsekwencji. Oto sprawdzone sposoby:

Kluczowe jest docenianie wysiłku, a nie tylko efektu. Gdy dziecko widzi, że jego starania są zauważane, uczy się wytrwałości i odporności na porażki. Warto też stworzyć rytuały pozytywnego myślenia – np. wieczorne rozmowy o tym, co się udało danego dnia.

Rola rodziców w budowaniu samooceny

Rodzice są najważniejszym lustrem, w którym dziecko widzi swoją wartość. Nasze słowa i reakcje kształtują jego wewnętrzny głos. Jak możesz wspierać swoje dziecko?

• Bądź autentyczny w pochwałach – dzieci wyczuwają fałsz
• Unikaj porównań – każde dziecko rozwija się w swoim tempie
• Stwórz bezpieczną przestrzeń do popełniania błędów
• Pokazuj, że wartością jest człowiek, a nie jego osiągnięcia

Pamiętaj, że najskuteczniejsza jest nauka przez przykład. Gdy dziecko widzi, że rodzice szanują siebie i innych, uczy się tego samego. Twoja akceptacja dla niedoskonałości pokazuje, że wartość człowieka nie zależy od perfekcji.

„Dzieci nie potrzebują idealnych rodziców, tylko prawdziwych. To właśnie autentyczność buduje najtrwalsze fundamenty pewności siebie.” – fragment książki o wychowaniu

Chcesz odmienić swój salon? Sprawdź, jak wybrać idealną tapetę, która dopełni jego charakter w artykule Jaka tapeta do salonu?.

Rozwijanie kluczowych umiejętności społecznych

Umiejętności społeczne to podstawa, na której dziecko buduje satysfakcjonujące relacje z rówieśnikami. Nie rodzimy się z tymi kompetencjami – uczymy się ich przez obserwację, doświadczenie i ćwiczenia. Warto pamiętać, że każde dziecko rozwija się w swoim tempie, ale odpowiednie wsparcie może znacząco przyspieszyć ten proces.

Kluczowe umiejętności społeczne obejmują:

• Rozumienie i wyrażanie emocji
• Aktywne słuchanie
• Rozwiązywanie konfliktów
• Dostosowywanie się do zasad grupowych

„Dzieci uczą się relacji poprzez relacje. Każda interakcja to okazja do rozwoju społecznych kompetencji.” – fragment rozmowy z terapeutą dziecięcym

Najskuteczniejszą metodą nauki jest modelowanie zachowań. Gdy dziecko widzi, jak rodzice czy nauczyciele radzą sobie w różnych sytuacjach społecznych, naturalnie przejmuje te wzorce. Ważne, by pokazywać nie tylko sukcesy, ale też konstruktywne radzenie sobie z porażkami.

Nauka empatii i rozumienia innych

Empatia to zdolność rozumienia i współodczuwania emocji innych ludzi. Dzieci z rozwiniętą empatią łatwiej nawiązują trwałe przyjaźnie, bo potrafią dostrzec i odpowiedzieć na potrzeby rówieśników. Jak pomóc dziecku rozwijać tę umiejętność?

Warto zachęcać dziecko do zastanawiania się nad konsekwencjami swoich działań. Proste pytania typu „Jak byś się czuł na miejscu Jasia?” pomagają budować perspektywę. Pamiętajmy, że empatia rozwija się stopniowo – młodsze dzieci skupiają się na konkretach („On płacze”), starsze potrafią już zrozumieć bardziej złożone sytuacje.

Ćwiczenie współpracy i dzielenia się

Współpraca to umiejętność kluczowa dla funkcjonowania w grupie. Dzieci, które potrafią działać zespołowo, są bardziej lubiane i częściej zapraszane do wspólnych aktywności. Jak rozwijać tę kompetencję?

• Gry planszowe i zespołowe – uczą czekania na swoją kolej i przestrzegania zasad
• Wspólne projekty domowe – np. pieczenie ciasta czy budowanie fortu
• Zadania wymagające podziału ról – np. przedstawienie teatralne

„Nie mów dziecku ‘musisz się dzielić’, ale pokaż, jak fajnie jest współdziałać. Radość ze wspólnej zabawy to najlepsza motywacja.” – rada pedagoga przedszkolnego

Warto pamiętać, że dzielenie się to proces. Małe dzieci naturalnie skupiają się na sobie – to etap rozwoju, a nie egoizm. Zamiast zmuszać, lepiej stopniowo zachęcać: „Może pobawicie się razem tą zabawką?”, „Chcesz wymienić się kredkami z Kasią?”. Chwalmy każdą, nawet najmniejszą próbę współpracy.

Jak wspierać dziecko w nawiązywaniu przyjaźni?

Wspieranie dziecka w budowaniu relacji z rówieśnikami to proces wymagający cierpliwości i uważności. Kluczem jest stworzenie bezpiecznej przestrzeni, w której dziecko może ćwiczyć umiejętności społeczne bez presji. Zamiast narzucać rozwiązania, lepiej towarzyszyć mu w odkrywaniu, jak funkcjonować w grupie.

Jak możesz pomóc swojemu dziecku?

• Bądź uważnym obserwatorem – zauważaj naturalne sytuacje społeczne i omawiaj je później
• Unikaj etykietowania – zamiast „jesteś nieśmiały”, powiedz „widzę, że potrzebujesz czasu, by się oswoić”
• Pokazuj różne strategie nawiązywania kontaktów
• Doceniaj każdą próbę interakcji, nawet jeśli nie przyniosła oczekiwanego efektu

Organizowanie spotkań i wspólnych aktywności

Stwarzanie okazji do kontaktów w kontrolowanych warunkach to świetny sposób na stopniowe oswajanie dziecka z relacjami. Małe grupy i krótkie spotkania zmniejszają stres, dając przestrzeń na naturalne interakcje. Zacznij od zaproszenia jednego kolegi, z którym twoje dziecko już dobrze się czuje.

Pamiętaj, że rola rodzica to facylitator, a nie animator. Pozwól dzieciom samodzielnie wymyślać zabawy, interweniując tylko wtedy, gdy sytuacja tego wymaga. Stopniowo wydłużaj czas spotkań i zwiększaj liczbę uczestników, gdy dziecko będzie gotowe.

Zajęcia pozalekcyjne jako szansa na nowe znajomości

Dodatkowe zajęcia to nie tylko rozwój pasji, ale też naturalne środowisko do nawiązywania relacji. Wspólne zainteresowania tworzą płaszczyznę porozumienia, ułatwiając pierwsze kontakty. Wybierając aktywności, kieruj się prawdziwymi preferencjami dziecka, a nie tym, co „powinno” lubić.

Jak wybrać najlepsze zajęcia?

• Obserwuj naturalne predyspozycje – co sprawia dziecku prawdziwą radość?
• Rozważ małe grupy – łatwiej nawiązać kontakt w kameralnym gronie
• Sprawdź, czy prowadzący zwraca uwagę na integrację uczestników
• Rozpocznij od zajęć próbnych – niech dziecko samo zdecyduje, czy czuje się komfortowo

Pamiętaj, że nie każde dziecko musi być duszą towarzystwa. Dla niektórych wystarczy jedna czy dwie bliskie osoby. Ważne, by czuło się akceptowane i rozumiane w swoim tempie nawiązywania relacji.

Radzenie sobie z trudnymi sytuacjami w grupie

Każde dziecko prędzej czy później spotka się z trudnościami w relacjach rówieśniczych. Kluczowe jest nauczenie go konstruktywnego reagowania na takie wyzwania. Warto pokazać, że konflikty i nieporozumienia to naturalna część życia społecznego, a nie powód do wstydu czy wycofania.

Jak pomóc dziecku radzić sobie w trudnych sytuacjach?

1. Modeluj zdrowe strategie rozwiązywania konfliktów w codziennych sytuacjach
2. Ćwicz z dzieckiem różne scenariusze poprzez zabawę w odgrywanie ról
3. Pomóż zrozumieć, że każdy ma prawo do własnego zdania i emocji
4. Naucz podstawowych technik samoregulacji emocji

„Dzieci nie potrzebują ochrony przed trudnościami, ale narzędzi do ich pokonywania. Naszym zadaniem jest wyposażyć je w te narzędzia.” – fragment konsultacji z psychologiem szkolnym

Jak pomóc dziecku w przypadku odrzucenia

Doświadczenie odrzucenia to jedna z najboleśniejszych sytuacji społecznych. Dziecko potrzebuje wtedy przede wszystkim zrozumienia i wsparcia, a nie gotowych rozwiązań. Ważne, by nie bagatelizować jego uczuć („to nic takiego”), ale też nie wpadać w przesadną reakcję („te dzieci są okropne”).

Warto pomóc dziecku odróżnić fakty od interpretacji. Często zdarza się, że jedno negatywne doświadczenie urasta w jego oczach do „wszyscy mnie nienawidzą”. Pokazanie szerszej perspektywy może zmniejszyć poczucie beznadziejności.

Rozwiązywanie konfliktów między rówieśnikami

Konflikty między dziećmi to naturalna część rozwoju społecznego. Zamiast ich unikać, warto nauczyć dziecko konstruktywnego radzenia sobie z nimi. Kluczowe jest pokazanie, że różnica zdań nie musi oznaczać końca przyjaźni.

Etapy rozwiązywania konfliktu:

1. Nazwanie problemu („Kłócicie się o kolejność w grze”)
2. Wysłuchanie obu stron bez oceniania
3. Poszukiwanie rozwiązań akceptowalnych dla wszystkich
4. Wypróbowanie wybranego rozwiązania
5. Ewaluacja („Czy to działa? Co można poprawić?”)

„Dzieci, które potrafią rozwiązywać konflikty, nie tylko lepiej funkcjonują w grupie, ale także budują bardziej satysfakcjonujące relacje w dorosłym życiu.” – fragment wywiadu z pedagogiem

Pamiętaj, że rolą rodzica nie jest rozwiązywanie konfliktów za dziecko, ale pokazanie mu narzędzi do samodzielnego radzenia sobie. Warto ćwiczyć te umiejętności w bezpiecznych warunkach domowych, by dziecko było lepiej przygotowane do sytuacji w szkole czy na podwórku.

Czego unikać, by nie zaszkodzić relacjom dziecka?

Wspierając dziecko w budowaniu relacji, warto pamiętać, że niektóre nasze działania mogą nieświadomie przynosić efekt odwrotny do zamierzonego. Nadopiekuńczość czy nadmierna kontrola często utrudniają dziecku naturalne nawiązywanie kontaktów. Zamiast pomagać, mogą sprawić, że maluch będzie postrzegany jako „maminsynek” lub „dziwak”, co dodatkowo utrudni mu integrację z grupą.

Jakie zachowania rodziców mogą niekorzystnie wpływać na relacje dziecka?

• Rozwiązywanie konfliktów za dziecko – pozbawia je możliwości nauki samodzielnego radzenia sobie
• Nadmierne interweniowanie w zabawy z rówieśnikami
• Stawianie zbyt wysokich oczekiwań dotyczących popularności
• Krytykowanie wyborów towarzyskich dziecka

„Największym darem, jaki możemy dać dziecku w relacjach z rówieśnikami, jest przestrzeń do popełniania błędów i uczenia się na nich.” – rada doświadczonego wychowawcy

Pułapki nadmiernej kontroli rodzicielskiej

Nadmierna kontrola nad życiem społecznym dziecka może przynieść więcej szkody niż pożytku. Dzieci, których każdy krok jest monitorowany, często nie rozwijają naturalnych umiejętności społecznych. Brak swobody w podejmowaniu decyzji dotyczących zabaw czy wyboru przyjaciół może prowadzić do wycofania lub buntu.

Warto pamiętać, że dzieci uczą się relacji poprzez doświadczenie, a nie poprzez instrukcje. Pozwalając na pewną dozę autonomii, dajemy im szansę na wypracowanie własnych strategii radzenia sobie w grupie.

Nadmierne wymagania i ich konsekwencje

Stawianie dziecku zbyt wysokich oczekiwań dotyczących jego popularności czy liczby przyjaciół może przynieść odwrotny efekt. Presja bycia „lubianym” często prowadzi do nienaturalnych zachowań, które zamiast przyciągać, odstraszają rówieśników.

Jakie mogą być skutki nadmiernych wymagań?

• Stres i napięcie w sytuacjach społecznych
• Poczucie nieadekwatności, gdy oczekiwania nie są spełnione
• Nadmierne koncentrowanie się na wizerunku zamiast na autentycznych relacjach
• Wycofanie z obawy przed porażką

„Dziecko, które czuje, że musi być popularne za wszelką cenę, traci radość z prawdziwych przyjaźni.” – fragment rozmowy z psychologiem dziecięcym

Zamiast pytać „ilu masz przyjaciół?”, lepiej skupić się na jakości relacji: „jak się czujesz z Kasią?”, „co lubicie razem robić?”. Wartość przyjaźni mierzy się głębią, a nie liczbą – to ważna lekcja, którą powinniśmy przekazać naszym dzieciom.

Wnioski

Problemy w relacjach rówieśniczych u dzieci mają różnorodne podłoże – od indywidualnych cech temperamentu po trudności w komunikacji czy wyrażaniu emocji. Kluczowe jest zrozumienie, że każde dziecko rozwija się w swoim tempie, a wycofanie czy nieśmiałość to nie powód do niepokoju, ale sygnał do uważnego wsparcia. Budowanie pewności siebie i umiejętności społecznych to proces wymagający cierpliwości i dostosowania metod do konkretnego dziecka.

Rodzice odgrywają kluczową rolę w pomaganiu dzieciom nawiązywać kontakty, ale ważne, by nie popadać w skrajności – ani nadmierną kontrolę, ani całkowitą bierność. Stwarzanie bezpiecznych okazji do ćwiczenia relacji, takich jak małe spotkania czy zajęcia pozalekcyjne, może znacząco poprawić sytuację. Pamiętajmy, że nawet najtrudniejsze doświadczenia społeczne mogą stać się wartościową lekcją, jeśli dziecko otrzyma odpowiednie wsparcie i zrozumienie.

Najczęściej zadawane pytania

Czy to normalne, że moje dziecko woli bawić się samo?
Tak, wiele dzieci potrzebuje czasu w samotności, szczególnie te o introwertycznym temperamencie. Problem pojawia się dopiero wtedy, gdy dziecko wyraźnie cierpi z powodu braku kontaktów lub całkowicie unika interakcji.

Jak długo powinnam czekać, zanim zareaguję na problemy w relacjach?
Warto interweniować, gdy trudności utrzymują się dłużej niż kilka tygodni lub gdy zauważysz zmiany w zachowaniu i nastroju dziecka. Wcześniej możesz delikatnie wspierać, obserwując rozwój sytuacji.

Czy powinnam uczyć dziecko, jak ma się zachowywać w grupie?
Zamiast instrukcji, lepiej modelować zachowania przez zabawę i codzienne sytuacje. Dzieci najlepiej uczą się przez obserwację i doświadczenie, a nie wykłady.

Jak rozmawiać z nauczycielem o problemach dziecka w relacjach?
Skup się na konkretnych obserwacjach („Zauważyłam, że…”) i poproś o podobne spostrzeżenia z przedszkola/szkoły. Ważne, by rozmowa dotyczyła wspólnego poszukiwania rozwiązań, a nie szukania winnych.

Czy zajęcia grupowe rzeczywiście pomagają nieśmiałym dzieciom?
Tak, pod warunkiem że są odpowiednio dobrane – małe grupy, przyjazna atmosfera i tematyka zgodna z zainteresowaniami dziecka. Kluczowe jest stopniowe oswajanie z sytuacjami społecznymi.